Tarkan Bulan

{"user_id":2818,"source":"https://eskimiyen.com/manastirdaydim-mustafa-kemal-ve-resneli-niyazinin-askeri-idadisini-ziyaret-ettim/","source_type":"rich","title":"Manastır’daydım,  Mustafa Kemal ve Resneli Niyazi’nin Askeri İdadisi’ni ziyaret ettim - Eskimiyen","description":"I. Meşrutiyet’i ilan ettirerek modern Türkiye’nin yolunu açmış Resneli Niyazi’yi unutulmaya terk etmenin, mantığınıanlayabilmiş değilim.","html":"\u003c!DOCTYPE html PUBLIC \"-//W3C//DTD HTML 4.0 Transitional//EN\" \"http://www.w3.org/TR/REC-html40/loose.dtd\"\u003e\n\u003chtml\u003e\u003cbody\u003e\n\u003ch1 id=\"cr-title\"\u003eManastır’daydım,  Mustafa Kemal ve Resneli Niyazi’nin Askeri İdadisi’ni ziyaret ettim - Eskimiyen\u003c/h1\u003e\n \u003cdiv id=\"cr-content\"\u003e\u003cdiv id=\"readability-page-1\" class=\"page\"\u003e\u003cdiv\u003e\n\u003cfigure\u003e\n\u003cimg src=\"https://eskimiyen.com/wp-content/uploads/2021/10/Koksal-Ciftci-15-678x381.png\" alt=\"\" title=\"Köksal Çiftçi (15)\"\u003e\n\u003c/figure\u003e\n\u003cblockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"i-merutiyeti-ilan-ettirerek-modern-trkiyenin-yolunu-am-bir-vatan-evladn-resneli-niyaziyi-unutulmaya-terk-etmenin-yaptrd-hkumet-konana-tek-ivi-akmadan-zamann-insafna-brakmann-evinin-kapsna-bir-tantc-levha-olsun-asmay-ok-grmenin-mantn-inann-anlayabilmi-deilim\"\u003e\u003cstrong\u003eI. Meşrutiyet’i ilan ettirerek modern Türkiye’nin yolunu açmış bir vatan evladını, Resneli Niyazi’yi unutulmaya terk etmenin, yaptırdığı Hükumet Konağı’na tek çivi çakmadan zamanın insafına bırakmanın, evinin kapısına bir tanıtıcı levha olsun asmayı çok görmenin mantığını inanın anlayabilmiş değilim.\u003c/strong\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003c/blockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"kksal-ifti\"\u003e\u003cstrong\u003eKÖKSAL ÇİFTÇİ\u003c/strong\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003e\u003cspan\u003eİ\u003c/span\u003e\u003c/strong\u003eşin başında uyarayım, eğer Kuzey Makedonya gezisi planlıyorsanız, yanınızda Özlem ve Aydın adında akraba yakınlığında bir çift mihmandar arkadaşınız, Sema adında uyumlu kardeşiniz, yol arkadaşınız yoksa sakın tek başınıza uçağa atlayıp bu ülkeye gitmeyin. Çünkü gezip görmeniz gereken Ohri, Manastır gibi yerleşimler ve tarihi eserler Üsküp’ten arabayla iki buçuk üç saat uzaklıkta ve her görmeniz gereken tarihi eser, gittiğiniz kentlerin muhtelif yerlerine dağılmış durumda; bilginiz olsun.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eHer yeri gezin, ama Manastır’ı ve Resne’yi görmeden sakın dönmeyin derim.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cfigure id=\"attachment_12791\" aria-describedby=\"caption-attachment-12791\"\u003e\u003cimg loading=\"lazy\" src=\"https://eskimiyen.com/wp-content/uploads/2021/10/res1-1.jpg\" alt=\"\" width=\"2400\" height=\"663\" sizes=\"(max-width: 2400px) 100vw, 2400px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-12791\" style=\"display: none;\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eMustafa Kemal’in ve Resneli Niyazi’nin okuduğu Manastır Askeri İdadisi. Yerel yönetimin izniyle Genel Kurmay Başkanlığımız bir odada Mustafa Kemal Müzesi oluşturmuş. Gezdik, gördük, duygulandık, ziyaretçi defterine de duygularımızı yazdık.\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eÇünkü Mustafa Kemal’imizin Askeri İdadisi orada, Manastır’da. II. Meşrutiyet’in ilanını sağlayarak Anadolu Devrimi’nin fitilini ateşleyen Resneli Niyazi’nin -ihmal edilmiş harap hali içinizi burksa da- Hükumet Konağı ve evi ise otomobille yarım saatlik mesafede, Resne’de bulunuyor.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eMustafa Kemal’i anlatmak tereciye tere satmak olur. Bu fırsatı kullanarak aşağıda yalnızca Resneli Niyazi’nin yaşamından kesitler vereceğim. Çünkü göreceksiniz, bu değerli insan bunu hak ediyor. En azından ben ona karşı minnet borcumu ödemiş olacağım.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cblockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"resneli-niyazi-destan\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eResneli Niyazi destanı\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003c/blockquote\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eİsmail Dede Efendi, Mehmet Akif  Ersoy, Resneli Niyazi, Enver Paşa, Yahya Kemal Beyatlı, Fevzi Çakmak, Ali Fethi Okyar, Kazım Karabekir, Mustafa Kemal Atatürk adlarını hemen herkes bilir. Bunlar ve sayamadığımız daha niceleri hep Makedonya kökenlidir. Bu nedenle Anadolu’nun kültürel ve özgürlükçü kökleri oraya dek uzanır demekte bir sakınca görmüyorum. Genç Cumhuriyet’in kuruluşu da Makedonya’da yakılan ateşlerle başlar çünkü.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eBu ateşlerin en görkemlisini 1908 devrimi ile II. Meşrutiyet’in ilanını sağlayan Yüzbaşı Resneli Niyazi Bey harlandırmıştır. En belirgin kanıtı da Mustafa Kemal’in “Eğer Meşrutiyet olmasa idi Cumhuriyet olmazdı. Resneli Niyazi gibi Meşrutiyet önderlerine çok şey borçluyuz!” ifadesidir.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003ePeki, tarih kitaplarında adı pek anılmayan bu kahramanın öyküsü nedir?\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eBelki merak eden olur, öyküsüne geçmeden önce mahlas adıyla ilgili şu ayrıntı bilgiyi vereyim izniniz olursa: Kuruluşundan yıkılışına dek Osmanlı’da soyadı kullanılmadı hiç. Onun yerine kişi adının hemen arkasına doğduğu semtin, kasabanın ya da kentin adı getirilerek sorun çözümlenmeye çalışıldı. Fuat Salacak, Mustafa Selanik, Müfit Kırşehir örneğinde olduğu gibi. Resneli de okula “Niyazi Resne” olarak kaydedilmişti. Fakat sivil halk, kahramanını bu soğuk resmi kalıpla değil, kendi doğal söylemi olan “Resneli Niyazi” söylemiyle çağırmayı tercih etti.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cblockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"resnede-domu\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eResne’de Doğmuş\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003c/blockquote\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eEvini ve konağını ziyaretim vesile oldu, ayrıntılamayı deneyeceğim; şöyle:\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eO dönem Osmanlı vilayeti olan Makedonya’nın Resne kasabasında 1873’te Arnavut kökenli varlıklı bir aileden Abdullah Ağa’nın ikinci oğlu olarak doğar. Adını Ahmet Niyazi koyarlar. İlk eğitimini Manastır Rüştiyesi’nde okur, lise için Mustafa Kemal’in de sonradan okuyacağı Manastır Askeri İdadisi’ne kaydolur. Diplomasını alır almaz İstanbul’a Mekteb-i Harbiye’ye gelir. Okulu 1897’de, 24 yaşında piyade teğmen olarak bitirir. Ataması 3. Orduya yapılır. Aynı yıl Türk-Yunan Savaşı patlak verir. Savaşta subaylarıyla birlikte bütün bir Yunan birliğini esir alır, İstanbul’a getirir. Bu kafilede saraya yakın Müşir Kazım Paşa’nın 13 yaşındaki oğlu da vardır. II. Abdülhamit, Resneli’ye bu çocukla birlikte ödül vermek ister. Bu ödülde bir tuhaflık vardır: Kendisine bir üst rütbe ve on altın, çocuğa ise padişah yaverliğiyle birlikte 200 altın verilecektir! Bu uygunsuz tavrı protesto edince saray onu usul gereği üsteğmenliğe terfi ettirir ama Ohri’deki bir askeri birliğe ambar memuru olarak atamaktan da geri durmaz. Kendisinin kaleme aldığı “Hatırat-ı Niyazi” kitabının “Mektep Hatıraları” bölümünün ilk cümlesinde “1887 senesi daha on dört yaşını tamamlamış bir mektep talebesi iken vatanın yandığını, milletin ve memleketin battığını duymuş, padişahın çevresinin hainlerle sarıldığını öğrenmiştim.” diye dile getirdiklerinin gerçek olduğunu üzüntüyle deneyimler ve görür.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cfigure id=\"attachment_12784\" aria-describedby=\"caption-attachment-12784\"\u003e\u003cimg loading=\"lazy\" src=\"https://eskimiyen.com/wp-content/uploads/2021/10/res2.jpg\" alt=\"\" width=\"800\" height=\"293\" sizes=\"(max-width: 800px) 100vw, 800px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-12784\" style=\"display: none;\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eMakedonya dağlarına çıkıldığı yıllarda solda Resneli Niyazi ve sağda Enver Bey. Resneli’nin başlığında “Vatan Fedaisi” yazıyor. Grup resminde, oturanların solundaki Enver, ortadaki Niyazi.\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eAmbar memurluğuyla cezalandırılsa da o artık Anadolu’nun ve Balkanlar’ın efsanevi kahramanıdır. Üstüne şiirler yazılır, öyküler anlatılır, kartpostalları bastırılıp satılır.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cblockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"ittihat-ve-terakki-ile-ilk-ilikisi-ve-daa-k\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eİttihat ve Terakki İle İlk İlişkisi ve Dağa Çıkışı\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003c/blockquote\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003e1903’te İttihatçılarla ilişkiye geçmiştir. Aynı yıl Saray, Resne Komutanlığı’na atayarak Niyazi Bey’in bölgedeki Bulgar ve Sırp komitacılarına karşı aktif görev üstlenmesini de sağlar. Buradaki başarıları, onu kolağası rütbesine yükseltecektir.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eKişisel şöhret ve kavimsel kurtuluş beklentisi içinde değildir ama 1908’deki İngiliz-Rus görüşmeleri sırasında II. Abdülhamit’in Makedonya’nın ilhakına ilgisiz kalışına tepki gösteren Niyazi Bey, köy köy dolaşarak farklı dini inanç ve kavimlerden insanları birlik olmaya, vatanı savunmaya çağırır. Bu çağrı büyük ilgi görür ve Resneli çevresinde öbeklenmeler başlar. O yıllardaki rehberi, şiirlerini ezberden okuduğu vatan şairi Namık Kemal’dir.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eBu dönem başarıları ona Kolağası (kıdemli yüzbaşı) rütbesini getirir.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eFakat Resneli bu tür bireysel ve bölgesel dağınık direnmelerden değil, yurt çapında merkezi örgütlenmeden yanadır. Ülkenin kurtuluşu, eşitlik, adalet, ilerleme ancak padişahın devrilmesi, parlamenter yönetimin gelmesi ile mümkün olur inancındadır.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eHem Bektaşi hem de Mason olduğu söylenen Niyazi Bey, zaman geçirmeden İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Manastır Şubesi’ne kayıt yaptırır. Buna karşın başına buyruk davranmaktan vazgeçmemiştir. II. Abdülhamit’i tahttan indirmeye, parlamenter sisteme geçiş için II. Meşrutiyet’in ilan edilmesini sağlamaya kararlıdır. İnisiyatif kullanarak Selanik’teki örgüt merkezine askerleriyle birlikte dağa çıkma kararı aldığını bildirir. Kendisini “Vatan Fedaisi ve Ohri Milli Taburu Kumandanı” ilan etmiştir. Merkezin yanıtını beklemeden 160 kişilik birliğinin başında harekete geçer. Önce kışla cephaneliğinden adam başı iki tüfek ve mühimmat, sonra da kışla sandığından makbuz bırakarak 550 lira alır, dağın yolunu tutar. Yeni yeni palazlanmakta olan İttihat ve Terakki merkezi, inisiyatifi ele alabilmek için hemen kolağası Enver Bey’le birlikte birkaç alt rütbeden subayı Resneli’nin yanına gönderir. Enver Bey dağa kısa sürede ulaşır, çünkü eniştesi Nazım Bey’e Selanik’te düzenlediği başarısız suikast nedeniyle kaçmış, Makedonya dağlarına sığınmıştır; zaten bölgededir.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eBölge yönetiminden Padişah’a her gün Niyazi ile ilgili telgraf çekilir.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cblockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"emsi-paa-suikasti\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eŞemsi Paşa Suikasti\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003c/blockquote\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003e2. Abdülhamit, kendisine sunulmak istenen ilk telgrafı dinlemek istemez, gelişmeyi hayra yorar, “Telaşa mahal yok, dağa çeteleri kovalamak için çıkmıştır o!” diyerek geçiştirmek ister. Ancak ikinci ve üçüncü telgrafta işin ciddiyetini kavrar, gecikmeli de olsa karşı harekete geçer.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cfigure id=\"attachment_12785\" aria-describedby=\"caption-attachment-12785\"\u003e\u003cimg loading=\"lazy\" src=\"https://eskimiyen.com/wp-content/uploads/2021/10/res3.jpg\" alt=\"\" width=\"800\" height=\"281\" sizes=\"(max-width: 800px) 100vw, 800px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-12785\" style=\"display: none;\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eSolda Şemsi Paşa, ortada dağda endişeyle bekleyen Resneli ve arkadaşları, sağda suikastı gerçekleştiren İttihatçı Atıf Bey.\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eNiyazi Bey’in üstüne önce bölgenin askeri kuvvetlerini gönderir. Giden birliklerin tamamına yakınının onun emrine girdiğini görünce bu kez İzmir’den Redif Fırkaları’nı sevk eder. Ne var ki onların çoğu da Resneli birliklerine katılırlar. II. Abdülhamit’in uykuları kaçmaya başlamıştır. İşi ciddiye alır ve isyanı bastırması için bu kez asker elbisesi giydirilmiş sivil Arnavutlarla hareket etmesi uyarısını yaparak, dönemin en becerikli askeri olan, korkusuz oluşundan dolayı halkın evliya gözüyle baktığı ve “Öyle mübarek kişidir ki ona asla kurşun işlemez!” dediği başyaveri Şemsi Paşa’yı görevlendirir. Bu haber, dağda Resneli ve yoldaşları arasında panik yaratır. İnfaz edilmezse işlerini bitirecek kişidir o çünkü. Pusu kurulur, Paşa, 7 Temmuz 1908 günü padişaha rapor telgrafı çektiği Manastır Postanesi’nden çıkarken halkın arasına karışmış Mülazım (teğmen) Atıf (Kamçıl) tarafından vurularak öldürülür. Bir anda Şemsi Paşa efsanesi sıfırlanır, İttihat ve Terakki efsanesi tavan yapar. Tarihçiler bu olayı şöyle yorumlarlar: “Atıf’ın kurşunu, Osmanlı’yı bitiren kurşundur.” Küçük dağ isyanı, artık Balkanlarda bir halk hareketine dönüşmüştür. Padişah son bir umut Tatar Osman Paşa’yı görevlendirir. Fakat o da Resneli’nin subaylarından Kolağası Eyüp Bey ve Sabri Bey tarafından kaçırılıp gerekli saygı gösterilerek dağa götürülür.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cfigure id=\"attachment_12786\" aria-describedby=\"caption-attachment-12786\"\u003e\u003cimg loading=\"lazy\" src=\"https://eskimiyen.com/wp-content/uploads/2021/10/res4.jpg\" alt=\"\" width=\"800\" height=\"279\" sizes=\"(max-width: 800px) 100vw, 800px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-12786\" style=\"display: none;\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eDönemin çok satan kartpostalları. II. Meşrutiyet ilan edildikten sonra II. Abdülhamit’li, 31 Mart Vakası sonrası ise V. Reşat’lı. \u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eİşin ciddiyeti gereği gibi anlaşılınca Yıldız’da panik başlar.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cblockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"talat-ile-enver-alman-resneli-niyazi-ise-ingiliz-yanls\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eTalat ile Enver Alman, Resneli Niyazi İse İngiliz Yanlısı\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003c/blockquote\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eO dönem sarayda İngilizci ve Almancı iki parti çekişme içindedir. Henüz su yüzüne çıkmamış olsa da bu hizipleşme İttihat ve Terakki’ye de bulaşmıştır. Örneğin Talat ve Enver Almancı iken Resneli Niyazi, İngiliz yanlısıdır. Bunu II. Abdülhamit de bilmektedir ve Niyazi Bey’in yumuşak karnından yaklaşıp yanına çekebilmek için 22 Temmuz 1908 günü Alman yanlısı Avlonyalı Ferit Paşa’yı görevden alır, İngiliz yanlısı Sait Paşa’yı sadrazam yapar. Sarayın bu hamlesi Resneli üstünde beklenen etkiyi yapmaz. Ertesi gün 23 Temmuz 1908’de Cemiyet’in en etkili yöneticisi Enver Bey, üyelerinden Miralay Sadık Bey’e top atışları eşliğinde Manastır’da Meşrutiyet’i ilan ettirir.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eKaçacak yeri kalmayan II. Abdülhamit 1908’in 23 Temmuz’u 24 Temmuz’a bağlayan gecesinde Osmanlı topraklarının tamamında geçerli olmak üzere II. Meşrutiyet’i ilan eder. Tüm Osmanlı illerinde herkes sokaklara dökülür, yer gök “Yaşasın Meşrutiyet, Hürriyet, Uhuvvet ve Müsavat!”, “Yaşasın Niyazi, Yaşasın Enver!” sloganlarıyla inler.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cfigure id=\"attachment_12787\" aria-describedby=\"caption-attachment-12787\"\u003e\u003cimg loading=\"lazy\" src=\"https://eskimiyen.com/wp-content/uploads/2021/10/res5.jpg\" alt=\"\" width=\"800\" height=\"304\" sizes=\"(max-width: 800px) 100vw, 800px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-12787\" style=\"display: none;\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eSoldan sağa, İngiltere yanlısı Resneli Niyazi, Resneli’yi sakinleştirmek için görevden alınan Avlonyalı Ferit Paşa ve İttihat ve Terakki’nin Ferit Paşa gibi Almanya yanlısı olan üç lideri: Talat, Enver, Cemal Paşalar.\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eKısa süre sonra Niyazi ve Enver dağdan iner, ayrı ayrı İstanbul’a gelirler. Hemen fotoğrafları çekilir, kartpostalları yapılır. Zibil gibi satan bu kartpostalların en ilginci, ortada padişah II. Abdülhamit, solunda Niyazi Bey, sağında da Enver Bey olanıdır!\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eİttihat ve Terakki köşe başlarını tutmuş, hemen herkese paye dağıtmaya başlamıştır. Bu tür ikballer peşinde olmayan Resneli Niyazi Bey, sessiz sedasız Manastır’a döner.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eNe var ki daha bir yıl geçmeden İstanbul’a geri gelecektir.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cblockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"imam-kr-ali-31-mart-vakasnn-fitilini-yakyor\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eİmam Kör Ali 31 Mart Vakası’nın Fitilini Yakıyor\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003c/blockquote\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eÇünkü fitilini imam Kör Ali’nin, II. Abdülhamit’in kapısına dayanarak Meşrutiyet’i kaldırıp şeriatı getirmesini istemesiyle ve söz almasıyla ateşlediği 1909’un ünlü 31 Mart Vakası patlamıştır. Alaylı subaylar örgütlenip gericilerle ittifak kurmuş, Taşkışla’daki İttihatçı subayları ağaçlara bağlatarak sokaklara dökülmüş, kendilerine katılan Yıldız’daki Nizamiye bölükleriyle birlikte “Padişahım çok yaşa!”, “Şeriat isteriz!” sloganları eşliğinde yürüyüşe geçmişlerdir. Öte yandan okuma yazma yoksunu erler de Galata Köprüsü’nün başını tutup gelip geçen subayların göğüslerine süngü dayayarak “Mektepli misin, alaylı mısın?” sorusuyla denetleme yapmaktadırlar. Alaylılar kurtulacak, mektepliler öldürülecektir.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eİttihat ve Terakki örgütü padişahın gönülsüz de olsa desteklediği belli olan bu isyanı bastırmak için Selanik’ten İstanbul’a ordu gönderme kararı alır. Adı Hareket Ordusu’dur. Ordu; ağırlıklı olarak Drama, Serez, Vodine, Manastır, Gevgili, Kavala redif taburlarından, yani devrimci Balkan güçlerinden oluşmaktadır. Bu ordunun ilk komutanı Hüseyin Hüsnü Paşa’dır ve geçici Kurmay Başkanı da Mustafa Kemal’dir. Selanik’ten gelen Mahmut Şevket Paşa Yeşilköy’de komutayı devralır. Alt birliklere komuta edenler arasında Fethi Bey (Okyar), İsmet Bey (İnönü), Kazım Bey (Karabekir) yanında Taşkışla’yı ele geçirmekle görevlendirilen Enver Bey de vardır. Öte yandan Niyazi Bey de biraz aşağıda öyküsünü anlatacağımız ünlü geyiği ile bu harekâta katılmıştır.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cfigure id=\"attachment_12788\" aria-describedby=\"caption-attachment-12788\"\u003e\u003cimg loading=\"lazy\" src=\"https://eskimiyen.com/wp-content/uploads/2021/10/res6.jpg\" alt=\"\" width=\"800\" height=\"304\" sizes=\"(max-width: 800px) 100vw, 800px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-12788\" style=\"display: none;\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eSol üstte Hareket Ordusu komutanı Mahmut Şevket Paşa, onun altında gerici ayaklanmanın fitilini ateşleyen İmam Kör Ali, ortada Mustafa Kemal’in de yönetiminde olduğu Hareket Ordusu İstanbul’da, sağda, askerler tarafından tutuklanmış ayaklanmacılar.\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eİsyan bastırılır, 27 Nisan 1909’da Meclis kararıyla II. Abdülhamit görevden alınıp Selanik’e sürgüne gönderilir ve yerine kardeşi V. Mehmet Reşat geçirilir. V. Mehmet için yapılan kutlama töreninde isyanı bastırmakta emeği geçen hemen her subay yer alır. Ancak halk özellikle Resneli Niyazi’nin bulunduğu korteji uzun süre, coşkuyla, abartılı bir şekilde alkışlar.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cblockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"devlet-ynetimi-ittihat-ve-terakkinin-konrolne-geiyor\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eDevlet Yönetimi İttihat ve Terakki’nin Konrolüne geçiyor\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003c/blockquote\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eArtık İttihat ve Terakki devlette tek yetkilidir. Mahmut Şevket Paşa sadrazam yapılır. Fakat Paşa İttihat ve Terakki Partisi’ni bir tür devre dışı bırakan tavır içine girer ve zaman içinde ülkeyi II. Abdülhamit’in istibdatına rahmet okutacak türden yöntemlerle idare etmeye başlar. Söylenen odur ki parti merkezi bu tavrından dolayı onun infazına hükmeder.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eTalat Paşa siyasi sahnededir artık. Devlet kademelerinin kilit noktalarına ittihatçılar atanırken Enver Bey hızlı bir tırmanış yaşar. Rütbesi henüz kolağası iken birden generalliğe, oradan da mareşalliğe yükseltilir. Bu baş döndürücü ikbal trafiğinden mutsuz, rahatsız olan Niyazi Bey, ganimetten pay almak yerine emekliliğini ister, bu hareketli süreçte tifoya yakalanmıştır. Sağlığı bozulmuş bir halde Makedonya’ya, evine döner.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eResne’de imar ve kültür işlerine yoğunlaşıp bir Hükumet Konağı inşaatına başlamıştır ki bu kez de çok kötü sonuçlanacak olan Balkan Savaşı patlak verir. At üstünde zor duracak kadar ciddi sağlık sorunu yaşıyor olmasına karşın yeniden görev alan Niyazi Bey, gene sayısız askeri başarılara imza atar. Kahramanlıkları bir kez daha dillere destandır.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cblockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"resneliyi-korumas-m-ldrd\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eResneli’yi Koruması mı Öldürdü?\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003c/blockquote\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eİttihatçılar sayesinde Saraya şimdi Alman yanlıları egemendir. Bu arada zaman ilerlemiş, 1913’e gelinmiştir. Ortalıkta Birinci Dünya Savaşı’nın ayak sesleri duyulmaktadır. Niyazi Bey, hastalığına karşın havayı koklamak için İstanbul’a gitmeye karar verir. Ne var ki Osmanlı’nın kaderini Almanya’ya bağlamış olan Talat Bey ile Enver Bey, bu İngiliz yanlısı üyelerinin gelişinden hoşnut değillerdir. Gene de başına bir şey gelmesin diye ona İttihatçı militanlardan oluşan Arnavut asıllı bir koruma müfrezesi verirler.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003e17 Nisan 1913’te Niyazi Bey, İtalyanlar kara ve demir yolunu kestikleri için İstanbul’a deniz yoluyla gitmek amacıyla Arnavutluk’un Avlonya Limanı’na gelir. Limanda geminin gelmesini beklerken sırtından, bacağından ve başından, bir başka anlatımla da göğsünden üç kurşunla vurulur. Henüz 40 yaşındadır. Silah arkadaşı ve olayın canlı tanığı Kazım Orbay’ın anlattığına göre yere düşerken ağzından sitemli “Niçin be?” lafları dökülmüştür.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eKimin vurduğu hâlâ çözülmüş değildir.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cfigure id=\"attachment_12789\" aria-describedby=\"caption-attachment-12789\"\u003e\u003cimg loading=\"lazy\" src=\"https://eskimiyen.com/wp-content/uploads/2021/10/res7.jpg\" alt=\"\" width=\"1024\" height=\"314\" sizes=\"(max-width: 1024px) 100vw, 1024px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-12789\" style=\"display: none;\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eResneli Niyazi Bey dağda ehlileştirdiği geyiği gittiği her yere götürmektedir. Rehber-i Hürriyet adı takılan ve sokulganlığıyla herkese yakınlık gösteren bu sevimli hayvan, özellikle İstanbul’da büyük ilgi görmüştür. \u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eSırf farklı düşünüyor ve alternatif öneri sunuyor diye Mustafa Kemal hakkında infaz kararı almaya yeltenmiş olmalarına baktığımda Resneli Niyazi’yi de İttihatçı korumasının vurduğu söylentisi bende daha ağır basmaktadır.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cblockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"resneliden-iki-hatra-ne-ehittir-ne-gazi-ve-geyik-muhabbeti\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eResneli’den iki Hatıra: “Ne Şehittir Ne Gazi” ve “Geyik Muhabbeti”\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003c/blockquote\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eSayısız zaferler yanında iki de deyim kazandırmıştır dilimize Resneli Niyazi.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eBirincisi tetikçisinin kim olduğu bir türlü çözülemediğinden “Ne şehittir ne gazi, pisi pisine gitti Niyazi.” dir. İkincisi ise hayli ilginç öyküsü olan “Geyik Muhabbeti!” sözüdür.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eNiyazi Bey, anılarının “Geyik’in Kılavuzluğu” başlığı altında konuyla ilgili şu bilgiyi verir:\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003e“Sabaha karşı Katrani’ye çıktık. Bir an evvel Manastır’a ulaşmak arzusuyla yorgunluğu düşünmüyor, durmadan ilerliyorduk. … O gün Manastır’dan birkaç gün evvel firar etmiş olan altı jandarma, birkaç sivil, yanlarında bir geyik olduğu halde bize iltihak ettiler. … Bütün nazarlar iki yaşını daha tamamlamamış olan bu geyiğe çevrilmişti. Jandarmalardan biri … Prester sırtlarında önlerine çıkan bu insani hayvanın okşamalara aldanarak kendilerini çekinmeden takip ettiğini anlattı. Herkes bu hayvanı okşuyor, seviyor, mukaddes olduğuna inanıyordu. Davranışındaki insana yakınlığı gönüllerimizi kendisine bağlayan bu sevimli mahluku bize gönderen Allah’a şükürler ediyor, bu gelişte bir hayrın, ilahi bir müjdenin işaretini görüyorduk. Her zaman önde giden ve askerin önünde sıçrayan geyik, sanki bize kılavuzluk ediyor, bir içgüdüyle bizi gayemize koşturuyordu.”\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eBundan etkilenen Resneli, geyiği korumasına almış, ehlileştirmiş ve insan gibi sohbet ederek yanından ayırmaz olmuş. Öyle ki görüşmek için gelen konuklar, “Niyazi Bey şu an geyiği ile muhabbet ediyor!” diyerek yan odada bekletilirlermiş.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eDeyim buradan türetilmiştir derler.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eHalkın Rehber-i Hürriyet ya da Rehber-i Gazal adını taktığı bu geyik gerçekten vardır ve Resneli onu her gittiği yere, hatta II. Abdülhamit’in görevden alındığı İstanbul görüşmelerine götürmüştür, Hareket Ordusu’na katıldığında bile yanından ayırmamıştır. Hemen bütün toplu çekilen fotoğraflarda bu geyik vardır ve ön plandadır. V. Sultan Reşat başta, herkes ona hayrandır, seyre gelirler ve sevmek için kuyruklar oluştururlar.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eÇeşitli rivayete karşın Niyazi Bey öldükten sonra geyiğe ne olduğu bilinmemektedir.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cblockquote\u003e\n\u003ch2 id=\"son-bir-ey\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eSon bir şey!\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/h2\u003e\n\u003c/blockquote\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eNasıl bir bakış açısıdır bu, anlamakta zorluk çekiyorum.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eVatanı için canını, malını, aile hayatını hiçe sayıp cepheden cepheye koşmuş, idam edilmeyi göze alıp dağlara çıkarak II. Meşrutiyet’in ilanını sağlamış ve Çağdaş Cumhuriyet’in kurulmasının yolunu açmış bir vatan evladının, Resneli Niyazi’nin yaptırdığı Hükumet Konağı’nı ilk yapıldığı haliyle -duyduğumuza göre yerel yönetim bir ara restorasyon için girişimde bulunmuş- zamanın insafına terk etmenin mantığını inanır mısınız, anlayabilmiş değilim.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cfigure id=\"attachment_12790\" aria-describedby=\"caption-attachment-12790\"\u003e\u003cimg loading=\"lazy\" src=\"https://eskimiyen.com/wp-content/uploads/2021/10/res8.jpg\" alt=\"\" width=\"1024\" height=\"295\" sizes=\"(max-width: 1024px) 100vw, 1024px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-12790\" style=\"display: none;\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cstrong\u003eResneli Niyazi Bey’in Resne Kasabası’ndaki evi ve bir Fransız kartpostalından esinlenerek yaptırdığı Hükumet Konağı. Yerel yönetimin restore edeceği duyumunu aldık ama konağın içi şu an ilgisizlikten harap halde.\u003c/strong\u003e\u003c/span\u003e\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eBina görkemli ama içerisi metruk, insan merdivenlerden tırmanmaya, camlardan dışarı bakmaya, ikinci katın zemininde yürümeye korkuyor.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eKonağın karşı çaprazında bir ev var. Resneli’ye ait olduğunu söylediler. Bakındım, kenarında köşesinde ya da kapısının üstünde tanıtıcı bir kağıt parçası bile göremedim.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cspan\u003eNe ara bu kadar duyarsız ve vefasız olduk, anlayabilmiş değilim.\u003c/span\u003e\u003c/p\u003e\n\u003ch3 id=\"paylamak-iin\"\u003e\u003cspan\u003e\u003cem\u003e\u003cstrong\u003ePAYLAŞMAK İÇİN\u003c/strong\u003e\u003c/em\u003e\u003c/span\u003e\u003c/h3\u003e\n\t\u003c/div\u003e\u003c/div\u003e\u003c/div\u003e\n \u003c/body\u003e\u003c/html\u003e\n","hash_id":"nZ8yyTILW5xb","author":"@eskimiyencom","reading_time":"14 min read","link_sharing":true,"archived":false,"favourited":false,"folder_id":6741,"tag_list":[]}

{"user_id":2818,"source":"https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2014/07/01/kuranda-kolelik-ve-cariyelik/","source_type":"rich","title":"Kuran’da kölelik ve cariyelik | Bilim ve Gelecek","description":"Kuran hiçbir ayetinde, köle ve cariyeliği kaldırdım dememiş, Hicaz bölgesindeki uygulamayı reforme ederek devam ettirmiştir. Hatta Medine döneminde, kurulan Medine İslam devletinde, köle ve cariyelerin hukuksal statüsü kayda bağlanmış ve İslam dünyasında asırlarca uygulanan köle ve cariyelik hukukunun temelleri atılmıştır. Bu durum, Kuran’ın evrensel değil, tarihsel ve yöresel olduğunun açık kanıtı olarak karşımızda durur. ","html":"\u003c!DOCTYPE html PUBLIC \"-//W3C//DTD HTML 4.0 Transitional//EN\" \"http://www.w3.org/TR/REC-html40/loose.dtd\"\u003e\n\u003chtml\u003e\u003cbody\u003e\n\u003ch1 id=\"cr-title\"\u003eKuran’da kölelik ve cariyelik | Bilim ve Gelecek\u003c/h1\u003e\n \u003cdiv id=\"cr-content\"\u003e\u003cdiv id=\"readability-page-1\" class=\"page\"\u003e\u003cdiv\u003e\n\n \u003c!-- image --\u003e\u003cp\u003e\u003ca href=\"https://bilimvegelecek.com.tr/wp-content/uploads/2014/07/cariyelik.jpg\" data-caption=\"\" target=\"_blank\" style=\"color: rgb(95, 99, 104);\"\u003e\u003cimg width=\"800\" height=\"452\" src=\"https://bilimvegelecek.com.tr/wp-content/uploads/2014/07/cariyelik.jpg\" sizes=\"(max-width: 800px) 100vw, 800px\" alt=\"\" title=\"cariyelik\"\u003e\u003c/a\u003e\u003c/p\u003e\n \u003c!-- content --\u003e\u003cp\u003e\u003cem\u003eKuran hiçbir ayetinde, köle ve cariyeliği kaldırdım dememiş, Hicaz bölgesindeki uygulamayı reforme ederek devam ettirmiştir. Hatta Medine döneminde, kurulan Medine İslam devletinde, köle ve cariyelerin hukuksal statüsü kayda bağlanmış ve İslam dünyasında asırlarca uygulanan köle ve cariyelik hukukunun temelleri atılmıştır. Bu durum, Kuran’ın evrensel değil, tarihsel ve yöresel olduğunun açık kanıtı olarak karşımızda durur. \u003c/em\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e, pek çok bakımdan seslendiği Arap toplumunun değer anlayışına gönderme yaptığı gibi, onların ekonomik yaşamlarının uzantısı olan kurumlarına da değinir. Onların ekonomik temelde yapılanan sınıfsal yaklaşımlarına atıflar yapar, yer yer bunlarda insani reformlar yapmaya yönelir. Kuşkusuz bu durumun en önemli göstergelerinden birisi, kölelik ve cariyelik kurumudur. Bildiğimiz kadarıyla \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’ın seslendiği Arap toplumunda köle ve cariye yaygındı; hatta Hz. Peygamber’in bile köle ve cariyeleri vardı. \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’ın kölelik ve cariyelikle ilgili söylemi, bu kurumların kaldırıldığı modern zamanlarda, pek çok tartışmaya konu olmuştur. Bu tartışmalarda, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’ın evrensellik-yerellik ikileminde ele alınmasının köklü rolü olmuştur. Kimi modern \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e yorumbilimcilerine göre, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e köleliği kaldırmış, kimine göre ise sadece konumlarında kısmi reformlar yapmıştır.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eBiz bu bölümde, üzerinde sıkça tartışma yapıldığı için, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’da kölelik ve cariyelikle ilgili yargıları önce özetleyeceğiz, ardından da, köle ve cariyelere ilişkin Kuranî yargıları teker teker ortaya koyacağız. Kuşkusuz bu çabamız, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’ın sosyo-kültürel ve sınıfsal alt yapısını görmek açısından da önemli veriler sunacak, onun tarihsel, yerel bağlamını görmemize olanak sağlayacaktır.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cstrong\u003eKuran’da köle ve kölelik\u003c/strong\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’da köle, genellikle, abd, rakik, rakabe, kınn, memlük, vasîf, mülk-i yemin gibi sözcüklerle ifade edilir ve anlaşıldığı kadarıyla 21 yerde geçmektedir. Bunlardan Beled, Zümer, Nahl ve Mü’minun surelerinde geçenler Mekke, diğerleri ise Medine dönemine aittir. \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’da köle kavramının tarihsel gelişimini görmek için, ayetlerin nüzul sırasını dikkate almak gerekir; çünkü \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e yaklaşık 23 yıla yayılmış bildirilerden oluşur. Aksi yaklaşım, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’ın söyleminde köle kavramının tarihsel evriminin görülmesine engel teşkil eder. Tarihsel evrimi içerisinde \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’a bakıldığında köle ve kölelikle ilgili olarak karşımıza çıkan manzara şudur:\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e ilk zamanlarda köle azat etmeyi zorlu bir yokuş olarak niteler; hatta bu dönemde, Tanrı’ya ortak koşma konusu, köle-efendi ilişkisiyle ortaya konulmaya çalışılır. Medine döneminde, kölelik kurumu hâlâ meşru bir kurumdur, inanan köleler sadece putperestlerden daha değerli olarak görülürler. Ancak hür müminlerden aşağı statüdedirler, çünkü onlar ekonomik mal niteliğine sahiptirler. Onlarla ancak özgür birisiyle evlenilmeye güç yetirilemezse evlenilebilir. Gelişen süreçte mükatebe yani kölenin özgürlüğünü bir anlaşmayla satın alması gündeme getirilir, ancak bu koşula bağlanmıştır, onlarda bir hayır/iyilik görülürse bu yapılabilir. Mükatebe usulü, yani özgürlüğü satın alma meselesi para gerektirdiği için köleler, Medine döneminde, zekât alan sınıfa sokulmuşlardır. Ancak, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’da bir kölenin kölelikten kurtulma yolu, daha ziyade müminin zıhar yapması, yanlışlıkla bir mümini öldürmesi, ya da yemini bozması gibi günahların kefareti olarak olasıdır. Fakat bu türden günahların tek kefareti köle azat etmek değildir.\u003c/p\u003e\n\u003cfigure id=\"attachment_11767\" aria-describedby=\"caption-attachment-11767\"\u003e\u003cimg src=\"https://bilimvegelecek.com.tr/wp-content/uploads/2017/06/2-26-247x300.jpg\" alt=\"\" width=\"247\" height=\"300\" sizes=\"(max-width: 247px) 100vw, 247px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-11767\" style=\"display: none;\"\u003eYemen’de köle pazarını gösteren bir çizim.\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003eBundan ne çıkar?\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eHem Mekke hem de Medine döneminde \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e köle kurumunu meşru bir kurum olarak görmüştür ve asla, köleliği kaldırdım dememiştir. Hicaz bölgesindeki mükatebe usulüne sadece günah kefareti olarak köle azat etmeyi eklemiştir.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eHz. Muhammed Medine’de devlet kurunca köleliği neden kaldırmadı, bütünüyle yasaklamadı?\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eO koşullarda bu çok zordu; çünkü köleler o dönemin ekonomik değeriydiler. Şu halde \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e ve İslam köleliği kaldırdı savı, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’daki köle uygulamalarıyla ilgili pek çok ayeti görmemek, ya da postmodern bir manevrayla görmezden gelmek anlamına gelir.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eŞimdi, özetlediğimiz bu durumu nesnelleştirmek için, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’da köle ve köleliğe ilişkin ayetleri tahmini nüzul sırasını da dikkate alarak ortaya koyalım.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cstrong\u003eMekke dönemi\u003c/strong\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ea) Mekke döneminde, Hz. Muhammed’in peygamberliğinin başlangıç yıllarında; köle azat etmek güç bir iş, sarp bir yokuş olarak nitelendirilir.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“O sarp yokuş nedir bilir misin? Köle azat etmek. Veya açlık gününde yemek yedirmektir.” (Beled Suresi, 12-14)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eb) Mekke döneminde, Tanrı’ya ortak koşma konusu, köle örneğiyle anlatılmaya çalışılır. Çok kişiye bağlı olan köle, bir kişiye, tek bir efendiye bağlı olan insan karşısında aşağı sayılır, bu bakımdan köle aşağı bir statüde sunulur.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Tanrı, çekişip duran birçok ortakların sahip olduğu bir adam (köle) ile yalnız bir kişiye bağlı olan bir adamı misal olarak verir. Bu ikisi eşit midir? Hamd Tanrı’ya özgüdür. Fakat onların çoğu bilmezler.” (Zümer Suresi, 29)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Tanrı size kendinizden bir temsil getirmektedir: Mülkiyetiniz altında bulunan köleler içinde, size verdiğimiz rızıklarda -birbirinizden çekindiğiniz gibi kendilerinden çekineceğiniz derecede sizinle eşit (haklara sahip)- ortaklarınız var mı? İşte biz ayetlerimizi, aklını kullanacak bir kavim için böylece açıklıyoruz.” (Rum Suresi, 28)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ec) Mekke döneminde, Tanrıya ortak koşma konusu bağlamında, köle gündeme getirilir ve köle özgür kişi karşısında ikincilleştirilir. Hatta mal olarak görülür.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Tanrı, hiçbir şeye gücü yetmeyen, başkasının malı olmuş bir köle ile katımızdan kendisine verdiğimiz güzel rızıktan gizli ve açık olarak harcayan (özgür) bir kimseyi misal verir. Bunlar hiç eşit olurlar mı? Doğrusu övgü Tanrı’ya mahsustur. Fakat onların çoğu (bunu) bilmezler.” (Nahl Suresi, 75)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ed) Mekke döneminde, kavimleri köle olan insanlar güvenilmez olarak gösterilir.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Bu yüzden dediler ki: Kavimleri bize kölelik ederken, bizim gibi olan bu iki adama inanır mıyız?” (Müminun Suresi, 47)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cstrong\u003eMedine dönemi\u003c/strong\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ee) Artık Medine dönemindeyiz, Hz. Muhammed Medine devletini kurdu; kölelik kaldırılmıyor, sadece müminlerin sevdiği maldan harcadıkları bir sınıf olarak takdim ediliyor.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“İyilik, yüzlerinizi doğu ve batı tarafına çevirmeniz değildir. Asıl iyilik, o kimsenin yaptığıdır ki, Tanrı’ya, ahiret gününe, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanır. (Tanrı’nın rızasını gözeterek) yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara, dilenenlere ve kölelere sevdiği maldan harcar, namaz kılar, zekât verir. Antlaşma yaptığı zaman sözlerini yerine getirir. Sıkıntı, hastalık ve savaş zamanlarında sabreder. İşte doğru olanlar, bu vasıfları taşıyanlardır. Müttakîler ancak onlardır!” (Bakara Suresi, 177)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ef) Medine dönemi hukuki düzenlemelerinde, kölelik hukuksal uygulamalara da yansıyor.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında size kısas farz kılındı. Hüre hür, köleye köle, kadına kadın (öldürülür). Ancak her kimin cezası, kardeşi (öldürülenin velisi) tarafından bir miktar bağışlanırsa artık (taraflar) hakkaniyete uymalı ve (öldüren) ona (gereken diyeti) güzellikle ödemelidir. Bu söylenenler, Rabbinizden bir hafifletme ve rahmettir. Her kim bundan sonra haddi aşarsa muhakkak onun için elem verici bir azap vardır.” (Bakara Suresi, 178)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eg) Medine döneminde, köleye iyi davranmak tavsiye ediliyor.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Tanrı’ya ibadet edin ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana-babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlar (köle, cariye, hizmetçi ve benzerlerine) iyi davranın. Tanrı kendini beğenen ve daima böbürlenip duran kimseyi sevmez. Yanlışlıkla olması dışında bir müminin bir mümini öldürmeye hakkı olamaz.” (Nisa Suresi, 36)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eh) Köle azat etme, sadece yanlışlıkla mümin öldürmenin, zıhar yapmanın ve yemini bozmanın bir kefareti olarak görülüyor.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Yanlışlıkla bir mümini öldüren kimsenin, mümin bir köle azat etmesi ve ölenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi gereklidir. Meğerki ölünün ailesi o diyeti bağışlamış ola. (Bu takdirde diyet vermez). Eğer öldürülen mümin olduğu halde, size düşman olan bir toplumdan ise mümin bir köle azat etmek lâzımdır. Eğer kendileriyle aranızda antlaşma bulunan bir toplumdan ise ailesine teslim edilecek bir diyet ve bir mümin köleyi azat etmek gerekir. Bunları bulamayan kimsenin, Tanrı tarafından tövbesinin kabulü için iki ay peş peşe oruç tutması lâzımdır. Tanrı her şeyi bilendir, hikmet sahibidir.” (Nisa Suresi, 92)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Kadınlardan zıhar ile ayrılmak isteyip de sonra söylediklerinden dönenlerin karılarıyla temas etmeden önce bir köleyi hürriyete kavuşturmaları gerekir. Size öğütlenen budur. Tanrı, yaptıklarınızdan haberi olandır.” (Mücadele Suresi, 3)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Tanrı, kasıtsız olarak ağzınızdan çıkıveren yeminlerinizden dolayı sizi sorumlu tutmaz, fakat bilerek yaptığınız yeminlerden dolayı sizi sorumlu tutar. Bunun da kefareti, ailenize yedirdiğiniz yemeğin orta hallisinden on fakire yedirmek, yahut onları giydirmek, yahut da bir köle azat etmektir. Bunları bulamayan üç gün oruç tutmalıdır. Yemin ettiğiniz takdirde yeminlerinizin kefareti işte budur. Yeminlerinizi koruyun (onlara riayet edin). Tanrı size ayetlerini açıklıyor; umulur ki şükredersiniz.” (Maide Suresi, 89)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eı) Köle kendisinden kadının ziynetini saklamaması gereken bir sınıf olarak sunuluyor.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Mümin kadınlara da söyle: Gözlerini (harama bakmaktan) korusunlar; namus ve iffetlerini esirgesinler. Görünen kısımları müstesna olmak üzere, ziynetlerini teşhir etmesinler. Baş örtülerini, yakalarının üzerine salsınlar. Kocaları, babaları, kocalarının babaları, kendi oğulları, kocalarının oğulları, erkek kardeşleri, erkek kardeşlerinin oğulları, kız kardeşlerinin oğulları, kendi kadınları (mümin kadınlar), ellerinin altında bulunanlar (köleleri), erkeklerden, ailenin kadınına şehvet duymayan hizmetçi vb. tâbi kimseler yahut henüz kadınların gizli kadınlık hususiyetlerinin farkında olmayan çocuklardan başkasına ziynetlerini göstermesinler. Gizlemekte oldukları ziynetleri anlaşılsın diye ayaklarını yere vurmasınlar (Dikkatleri üzerine çekecek tarzda yürümesinler). Ey müminler! Hep birden Tanrı’ya tövbe ediniz ki kurtuluşa eresiniz. (Nur Suresi, 31)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ej) Köleleri evlendirmek tavsiye ediliyor.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Aranızdaki bekârları, kölelerinizden ve cariyelerinizden elverişli olanları evlendirin. Eğer bunlar fakir iseler, Tanrı kendi lütfu ile onları zenginleştirir. Tanrı, (lütfu) geniş olan ve (her şeyi) bilendir.” (Nur Suresi, 32)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ek) Mükatebe, yani kölenin özgürlüğünü satın alması, onda görülen iyiliğe bağlanıyor.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Evlenme imkânını bulamayanlar ise, Tanrı, lütfu ile kendilerini varlıklı kılıncaya kadar iffetlerini korusunlar. Ellerinizin altında bulunanlardan (köleler ve cariyelerden) mükatebe yapmak isteyenlerle, eğer kendilerinde bir hayır (kabiliyet ve güvenilirlik) görüyorsanız, hemen mükatebe yapın. Tanrı’nın size vermiş olduğu malından siz de onlara verin. Dünya hayatının geçici menfaatlerini elde edeceksiniz diye, namuslu kalmak isteyen cariyelerinizi fuhşa zorlamayın. Kim onları zor altında bırakırsa, bilinmelidir ki zorlanmalarından sonra Tanrı (onlar için) çok bağışlayıcı ve merhametlidir.” (Nur Suresi, 33)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003el) Köleler, ergenlik çağına girmemişlerle, buluğa ermemişlerle birlikte, yatak odalarına belli vakitte girmeleri izne bağlanıyor.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Ey müminler! Ellerinizin altında bulunan (köle ve cariyeleriniz) ve içinizden henüz ergenlik çağına girmemiş olanlar, sabah namazından önce, öğleyin soyunduğunuz vakit ve yatsı namazından sonra (yanınıza gireceklerinde) sizden üç defa izin istesinler. Bunlar, mahrem (kapanmamış) halde bulunabileceğiniz üç vakittir. Bu vakitlerin dışında ne sizin için ne de onlar için bir mahzur yoktur. Birbirinizin yanına girip çıkabilirsiniz. İşte Tanrı ayetleri size böyle açıklar. Tanrı, (her şeyi) bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Nur Suresi, 58)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003em) Köleler, zekât verilen sınıflardan birisi olarak sunuluyor.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Sadakalar (zekâtlar) Tanrı’dan bir farz olarak ancak, yoksullara, düşkünlere, (zekât toplayan) memurlara, gönülleri (İslâm’a) ısındırılacak olanlara, (hürriyetlerini satın almaya çalışan) kölelere, borçlulara, tanrı yolunda çalışıp cihad edenlere, yolcuya mahsustur. Tanrı pek iyi bilendir, hikmet sahibidir.” (Tevbe Suresi, 60)\u003c/p\u003e\n\n\u003cfigure id=\"attachment_11768\" aria-describedby=\"caption-attachment-11768\"\u003e\u003cimg loading=\"lazy\" src=\"https://bilimvegelecek.com.tr/wp-content/uploads/2017/06/3-28-211x300.jpg\" alt=\"\" width=\"211\" height=\"300\" sizes=\"(max-width: 211px) 100vw, 211px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-11768\" style=\"display: none;\"\u003e \u003cstrong\u003eHem Mekke hem de Medine döneminde Kuran kölelik ve cariyelik kurumunu meşru görmüştür.\u003c/strong\u003e\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003e\u003cstrong\u003eKuran’da cariye ve cariyelik\u003c/strong\u003e\u003c/p\u003e\n\n\u003cp\u003e\u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’da cariye, eme, vasîfe, memluke, ğurre gibi sözcüklerle ifade edilmektedir ve köle kavramından daha az geçmektedir. Aynı durum kadın için de geçerlidir, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’da erkekli söylem daha egemendir. Cariye Mekke dönemine ait ayetlerde sadece iki yerde geçer; ikisi de, erkeklerin eşleri dışında birlikte olacağı (hatta \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’ın söylemiyle erkeğin iffetini ve ırzını kendisine karşı korumadığı) kadınlar olarak sunulur. Medine döneminde, ganimet olarak da nitelenen cariye -çünkü cihat Medine döneminde farz kılınmıştır ve ancak o zaman esir ve ganimet olarak cariye alınması imkânı doğmuştur-, daima erkeklerin ellerinin altındaki şey olarak nitelenir ve putperest kadınlardan daha iyi görülür. Yine özgür bir erkeğin eğer zinaya düşme tehlikesi varsa cariye ile evlenebileceği hükme bağlanır. Tabi cariyeye, evli olup da zina ederse, özgür kadına verilen cezanın yarısının verilmesi gerekir. Evli değilse, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’da bir hüküm yoktur. Bu durum cariyenin sosyal konumuyla ilgilidir, iffetini koruması daha zordur. Öte yandan, Araplarda cariyeleri fuhşa zorlayıp onların üzerinden para kazanma geleneği vardır ve \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e bu geleneğe karşı koyar. Aynı şekilde, Medine dönemindeki ayetlerde peygamberin cariyelerine atıflar yapılır; belli bir sayıdan sonra özgür kadınlarla evlenmesi yasaklansa da, cariyeler ayrı tutulur. Cariye de erkek köleler gibi, mükatebe, (yazılı sözleşme yapma) yoluyla özgürlüğünü satın alabilir.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’ın cariyeler konusundaki görüşü, tıpkı genel kölelik gibi, Hicaz bölgesinin genel anlayışına uygundur ve cariyeliğin kaldırıldığına ilişkin olarak da açık bir ifade yoktur. Hatta meşruiyeti sık sık ima edilir.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’da cariyelikle ilgili olarak ortaya konan yargılar, tarihsel evrimiyle bakıldığında şöyledir:\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ea) Mekke döneminde, cariyeler erkeklerin ırzlarını korumadığı iki sınıftan birisidir; birisi eşler, diğeri ise cariyelerdir.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Irzlarını koruyanlar, -ancak eşlerine ve cariyelerine karşı müstesna- çünkü onlar kınanmaz; bundan öteye (geçmek) isteyenler ise, onlar taşkınların ta kendileridir.” (Mearic Suresi, 29-31)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Gerçekten müminler kurtuluşa ermiştir; onlar ki, namazlarında huşû içindedirler; onlar ki, boş ve yararsız şeylerden yüz çevirirler; onlar ki, zekâtı verirler ve onlar ki, iffetlerini korurlar; ancak eşleri ve ellerinin sahip olduğu (cariyeleri) hariç. (Bunlarla ilişkilerden dolayı) kınanmış değillerdir. Su halde, kim bunun ötesine gitmek isterse, işte bunlar, haddi aşan kimselerdir.” (Müminun Suresi, 1-7)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eb) Medine döneminde cariye ganimet olarak sunulur, peygamberin elinin altındaki şeydir ve ona helaldir.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Ey Peygamber! Mehirlerini verdiğin hanımlarını, Tanrı’nın sana ganimet olarak verdiği ve elinin altında bulunan cariyeleri, amcanın, halanın, dayının ve teyzenin seninle beraber göç eden kızlarını sana helâl kıldık. Bir de Peygamber kendisiyle evlenmek istediği takdirde, kendisini peygambere hibe eden mümin kadını, diğer müminlere değil, sırf sana mahsus olmak üzere (helâl kıldık). Kuşkusuz biz, hanımları ve ellerinin altında bulunan cariyeleri hakkında müminlere neyi farz kıldığımızı biliriz. (Bu hususta ne yapmaları lâzım geldiğini onlara açıkladık) ki, sana bir zorluk olmasın. Tanrı bağışlayandır, merhamet edendir.” (Ahzab Suresi, 50)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ec) Hz. Peygamber cariyeler hariç, istese de diğer özgür kadınlarla artık evlenemez.\u003c/p\u003e\n\u003cfigure id=\"attachment_11765\" aria-describedby=\"caption-attachment-11765\"\u003e\u003cimg loading=\"lazy\" src=\"https://bilimvegelecek.com.tr/wp-content/uploads/2017/06/4-24-300x223.jpg\" alt=\"\" width=\"300\" height=\"223\" sizes=\"(max-width: 300px) 100vw, 300px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-11765\" style=\"display: none;\"\u003eGanimet olarak da nitelenen cariye, daima erkeklerin ellerinin altındaki şey olarak nitelenir.\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003e“Bundan sonra artık başka kadınlarla evlenmen, elinin altında bulunan cariyeler hariç, güzellikleri hoşuna gitse bile, bunların yerine başka hanımlar alman sana helâl değildir. Tanrı her şeyi gözetler.” (Ahzab Suresi, 52)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Onlara (Peygamber’in hanımlarına), babaları, oğulları, kardeşleri, kardeşlerinin oğulları, kız kardeşlerinin oğulları, kadınları (mümin kadınlar) ve ellerinin altında bulunan cariyelerinden dolayı bir günah yoktur. (Ey Peygamber hanımları!) Tanrı’dan korkun; şüphesiz Tanrı, her şeye şahittir.” (Ahzab Suresi, 55)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ed) Cariye putperest kadınlardan daha iyidir; putperestle evlenmektense onunla evlenmek daha doğrudur.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“İman etmedikçe putperest kadınlarla evlenmeyin. Beğenseniz bile, putperest bir kadından, imanlı bir cariye kesinlikle daha iyidir. İman etmedikçe putperest erkekleri de (kızlarınızla) evlendirmeyin. Beğenseniz bile, putperest bir kişiden inanmış bir köle kesinlikle daha iyidir. Onlar (müşrikler) cehenneme çağırır. Tanrı ise, izni (ve yardımı) ile cennete ve mağfirete çağırır. Tanrı, düşünüp anlasınlar diye ayetlerini insanlara açıklar.” (Bakara Suresi, 221)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ee) Evlenmeye güç yetiremeyen özgür erkekler, sahip olduğu cariyelerle yetinebilirler.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Eğer (kendileriyle evlendiğiniz takdirde) yetimlerin haklarına riayet edememekten korkarsanız beğendiğiniz (veya size helâl olan) kadınlardan ikişer, üçer, dörder alın. Haksızlık yapmaktan korkarsanız bir tane alın yahut da sahip olduğunuz (cariyeler) ile yetinin. Bu, adaletten ayrılmamanız için en uygun olanıdır.” (Nisa Suresi, 3)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ef) Savaş esiri cariyeler müstesna evli kadınlarla ilişki ya da evlenmek haramdır; müminler mallarıyla kadın isteyebilir; ücretini ödeyerek onlardan faydalanabilir.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“(Savaş esiri olarak) sahip olduğunuz cariyeler müstesna, evli kadınlar da size haram kılındı. Tanrı’nın size emri budur. Bunlardan başkasını, namuslu olmak ve zina etmemek üzere mallarınızla istemeniz size helâl kılındı. Onlardan faydalanmanıza karşılık kararlaştırılmış olan ücretlerini verin. Ücret kesiminden sonra (bir miktar indirim için) karşılıklı anlaşmanızda size günah yoktur. Şüphesiz Tanrı ilim ve hikmet sahibidir.” (Nisa Suresi, 24)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eg) İmanlı hür kadın alamayan cariye alabilir; ancak sahipleri izin vermelidir; cariye fuhuş yaparsa özgür kadına verilen cezanın yarısı verilmelidir. Cariyeyle evlenmek iyi bir şey değildir; sadece günahtan korkanlar, yani zinaya düşeceğini düşünenler için geçerlidir.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“İçinizden, imanlı hür kadınlarla evlenmeye gücü yetmeyen kimse, ellerinizin altında bulunan imanlı genç kızlarınız (sayılan) cariyelerinizden alsın. Tanrı sizin imanınızı daha iyi bilmektedir. Hep aynı köktensiniz (insanlık bakımından aranızda fark yoktur). Öyle ise iffetli yaşamaları, zina etmemeleri ve gizli dost da tutmamaları şartı ve sahiplerinin izni ile onları (cariyeleri) nikâhlayıp alın, mehirlerini de normal miktarda verin. Evlendikten sonra bir fuhuş yaparlarsa onlara, hür kadınların cezasının yarısı (uygulanır). Bu (cariye ile evlenme izni), içinizden günaha düşmekten korkanlar içindir. Sabretmeniz ise sizin için daha hayırlıdır. Tanrı çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir.” (Nisa Suresi, 25)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eh) Cariyelere iyi davranmak gerekir.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Tanrı’ya ibadet edin ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana-babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlara (köle, cariye, hizmetçi ve benzerlerine) iyi davranın; Tanrı kendini beğenen ve daima böbürlenip duran kimseyi sevmez.” (Nisa Suresi, 36)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eı) Cariye ile mükatebe yapılabilir.\u003c/p\u003e\n\u003cfigure id=\"attachment_11766\" aria-describedby=\"caption-attachment-11766\"\u003e\u003cimg loading=\"lazy\" src=\"https://bilimvegelecek.com.tr/wp-content/uploads/2017/06/5-19-250x300.jpg\" alt=\"\" width=\"250\" height=\"300\" sizes=\"(max-width: 250px) 100vw, 250px\"\u003e\u003cfigcaption id=\"caption-attachment-11766\" style=\"display: none;\"\u003eHarem ve cariyelik Osmanlı saraylarının da en temel kurumlarından biriydi.\u003c/figcaption\u003e\u003c/figure\u003e\n\u003cp\u003e“Aranızdaki bekârları, kölelerinizden ve cariyelerinizden elverişli olanları evlendirin. Eğer bunlar fakir iseler, Tanrı kendi lütfu ile onları zenginleştirir. Tanrı, (lütfu)geniş olan ve (her şeyi) bilendir. Evlenme imkânını bulamayanlar ise; Tanrı, lütfu ile kendilerini varlıklı kılıncaya kadar iffetlerini korusunlar. Ellerinizin altında bulunanlardan (köleler ve cariyelerden) mükatebe yapmak isteyenlerle, eğer kendilerinde bir hayır (kabiliyet ve güvenilirlik) görüyorsanız, hemen mükatebe yapın. Tanrı’nın size vermiş olduğu malından siz de onlara verin.” (Nur Suresi, 32)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003ej) Cariyeleri fuhşa zorlamayın.\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e“Dünya hayatının geçici menfaatlerini elde edeceksiniz diye, namuslu kalmak isteyen cariyelerinizi fuhşa zorlamayın. Kim onları zor altında bırakırsa, bilinmelidir ki zorlanmalarından sonra Tanrı (onlar için) çok bağışlayıcı ve merhametlidir.” (Nur Suresi, 33)\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003e\u003cstrong\u003eDeğerlendirme ve sonuç \u003c/strong\u003e\u003c/p\u003e\n\u003cp\u003eGörüldüğü gibi, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’da kölelik ve cariyelikle ilgili görmezden gelinemeyecek kadar çok ayet vardır. Bu ayetler, Hicaz bölgesindeki mükatebe usulüne, günahların kefareti olarak köle azat etmeyi eklemiş, ancak tek kefaret olarak önermemiştir. Onlara iyi davranmayı önermiş, köle azadını sarp bir yokuş olarak tanımlamış, cariyelerin para kazanmak için fuhşa zorlanmamasını salık vermiş, bu konuda insani önlemler almıştır. Bu söylemlerden yola çıkarak \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’ın köleliği kaldırmaya yöneldiği yorumunun zorlama bir yorum olduğunu belirtmek gerekir. \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e hiçbir ayetinde, köle ve cariyeliği kaldırdım dememiş, Hicaz bölgesindeki uygulamayı reforme ederek devam ettirmiştir. Hatta Medine döneminde, kurulan Medine İslam devletinde, köle ve cariyelerin hukuksal statüsü kayda bağlanmış ve İslam dünyasında asırlarca uygulanan köle ve cariyelik hukukunun temelleri atılmıştır. Bu durum, \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’ın yargıları açısından ilginçtir; çünkü onu evrensel değil, tarihsel ve yöresel olduğunun açık kanıtı olarak karşımızda durmaktadır. Öte yandan, yöresel bir düzenin, hatta insanlar arasında statü bakımından köklü farklar gören ekonomik temelli bir düzenin, sırf \u003cem\u003eKuran\u003c/em\u003e’a yansıması yüzünden tanrısal olduğunun ileri sürülemeyeceği açıktır. Aksi tutum, Tanrı’yı sosyal-ekonomik eşitsizliklerin temeline oturtmak, bunu O’nun aracılığıyla meşrulaştırmak ve onamak anlamına gelecektir.\u003c/p\u003e\n \u003c/div\u003e\u003c/div\u003e\u003c/div\u003e\n \u003c/body\u003e\u003c/html\u003e\n","hash_id":"s1dBx08Aoren","author":"Hasan Aydın","reading_time":"15 min read","link_sharing":true,"archived":false,"favourited":false,"folder_id":6338,"tag_list":[]}